Synagoga

Dzierżoniów, niewielkie miasto na Dolnym Śląsku, skrywa w sobie prawdziwą perłę architektury i historii – majestatyczną Synagogę Rutika. Ten niezwykły zabytek, będący świadectwem bogatej żydowskiej przeszłości regionu, przyciąga uwagę nie tylko miłośników historii, ale i wszystkich poszukiwaczy unikalnych miejsc. Synagoga, mimo burzliwych losów, przetrwała zawieruchę dziejów i dziś stanowi niezwykłe świadectwo wielokulturowej przeszłości Dzierżoniowa.

Historia Synagogi Rutika

Synagoga w Dzierżoniowie została wzniesiona w 1875 roku według projektu lokalnego mistrza murarskiego, Ewalda Böttgera. Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 8 czerwca tego samego roku, za czasów rabinatu Moritza Cohna. Budowa świątyni kosztowała około 10-11 tysięcy talarów, co na owe czasy stanowiło znaczną sumę. Warto zauważyć, że przed powstaniem tej okazałej budowli, społeczność żydowska w Dzierżoniowie korzystała z mniejszej synagogi, mieszczącej się w budynku dawnego zakonu maltańskiego od 1811 roku.

Losy synagogi były burzliwe, szczególnie w okresie II wojny światowej. Paradoksalnie, to właśnie sprzedaż budynku w 1937 roku niemieckiemu ogrodnikowi, Konradowi Springerowi, uchroniła go przed zniszczeniem podczas Nocy Kryształowej. W czasie wojny obiekt służył celom administracyjnym Hitlerjugend, co pozwoliło mu przetrwać w nienaruszonym stanie.

Architektura i wnętrze

Synagoga Rutika to imponujący, trójkondygnacyjny budynek murowany z cegły, wzniesiony na planie prostokąta. Jego architektura nawiązuje do stylu włoskiego neorenesansu, co nadaje mu wyjątkowy charakter. Elewacje zdobią gzymsy i arkadkowe zwieńczenia, a okna zamknięte są półkoliście, co dodaje budowli lekkości i elegancji.

Wnętrze synagogi pierwotnie zachwycało bogactwem zdobień. Na parterze mieściły się pomieszczenia administracyjne, kuchnia, stołówka i szkoła żydowska. Piętro zajmowała obszerna sala modlitewna, otoczona z trzech stron galeriami dla kobiet, wspartymi na drewnianych kolumnach. Na zachodniej ścianie do dziś zachował się Aron Ha-kodesz, święta szafa na zwoje Tory.

Synagoga po II wojnie światowej

Po zakończeniu wojny, gdy do Dzierżoniowa przybyła liczna społeczność ocalałych z Holocaustu Żydów, synagoga ponownie służyła celom religijnym. Był to okres odrodzenia życia żydowskiego w mieście. Niestety, w latach 60. i 70. XX wieku, w wyniku wymuszonej emigracji Żydów, nabożeństwa odbywały się coraz rzadziej, aż do całkowitego zamknięcia świątyni w 1980 roku.

Współczesność i renowacja

Od 2007 roku właścicielem synagogi jest fundacja Beiteinu Chaj, założona przez Rafaela Blaua. Organizacja ta podjęła się trudnego zadania przywrócenia świetności temu wyjątkowemu miejscu. W 2012 roku nadano synagodze nazwę „Rutika”, na cześć pięcioletniej dziewczynki zamordowanej w Holocauście w 1942 roku.

Dzięki staraniom fundacji, w 2016 roku wymieniono dach budynku, co było kluczowym krokiem w procesie renowacji. Obecnie trwają prace nad przekształceniem synagogi w centrum kulturalno-edukacyjne, które ma służyć jako miejsce spotkań z historią, religią i kulturą żydowską.

Zwiedzanie Synagogi Rutika

Synagoga jest obecnie dostępna dla zwiedzających, choć godziny otwarcia mogą się zmieniać ze względu na trwające prace remontowe. Zaleca się wcześniejszy kontakt z Fundacją Beiteinu Chaj w celu ustalenia możliwości zwiedzania. Wstęp jest bezpłatny, ale mile widziane są dobrowolne datki na rzecz renowacji obiektu. Synagoga znajduje się przy ul. Ignacego Krasickiego 28 w Dzierżoniowie, w pobliżu centrum miasta, co ułatwia dotarcie do niej pieszo lub komunikacją miejską.

Znaczenie dla regionu

Synagoga Rutika w Dzierżoniowie to nie tylko zabytek architektury, ale przede wszystkim symbol wielokulturowej historii Dolnego Śląska. Jako jedna z nielicznych ocalałych synagog w regionie, stanowi bezcenne świadectwo żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jej obecność przypomina o bogatej przeszłości miasta i skłania do refleksji nad złożonością historii tych ziem.

Podsumowanie

Synagoga Rutika w Dzierżoniowie to miejsce, które zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale przede wszystkim niezwykłą historią. Przetrwawszy burzliwe losy XX wieku, dziś staje się symbolem odrodzenia pamięci o żydowskiej społeczności Dolnego Śląska. Wizyta w tym miejscu to nie tylko lekcja historii, ale również okazja do refleksji nad wielokulturowym dziedzictwem regionu. Dzięki staraniom Fundacji Beiteinu Chaj, synagoga powoli odzyskuje dawny blask, obiecując stać się w przyszłości ważnym centrum kulturalnym i edukacyjnym. Dla każdego miłośnika historii, architektury czy po prostu poszukiwacza niezwykłych miejsc, Synagoga Rutika w Dzierżoniowie to obowiązkowy punkt na mapie dolnośląskich podróży.